Taniec indyjski zachodniemu odbiorcy kojarzy się najczęściej z blaskiem i feerią barw kina bollywoodzkiego. Niewielu z nas jednak wie o klasycznych tańcach Indii, u których swoje podstawy ma indyjski taniec filmowy Bollywood, a także o tajemniczym języku gestów (mudr).
Kicz czy ekspresja?
Zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie scenę z teledysku do typowego filmu indyjskiego.
Co widzicie? Zapewne mnóstwo ekspresyjnej mimiki twarzy i gestykulacji. Jeśli chcecie dowiedzieć się dlaczego te elementy są w tańcu indyjskim takie ważne to czytajcie dalej…
Abhinaja – nie samym uśmiechem tancerz zdobywa oklaski
Abhinaja (z sanskrytu abhi –naprzód, nii – prowadzić; prowadzenie widza przez emocje)
to sztuka ekspresji poprzez mimikę. W indyjskich tańcach klasycznych, na przykład w bharatanatjam, kładzie się ogromny nacisk na ekspresję twarzy. Charakterystyczny, mocny makijaż ma uwydatnić przede wszystkim ruchy oczu, które według indyjskiej tradycji mogą przekazać aż osiem różnych emocji („smaków”).
Dodatkowo, aby uwrażliwić oczy odbiorcy na ruchy tancerek, dłonie oraz stopy podkreślane są altą, czyli czerwonym barwnikiem.
Czy Aishwarya właśnie pokazała mi „lajka”?
Podobnie istotnym elementem tańców indyjskich, zarówno klasycznych jak i współczesnego Bollywood, są hasty (inaczej mudry) – czyli gesty dłoni. Jestem przekonana, że nieraz oglądając film indyjski zastanawialiście się o co w tym wszystkim chodzi – co ci aktorzy właściwie pokazują do piosenki? Spieszę z wyjaśnieniami.
Analiza stosowania mudr na przykładzie z filmu
Za pierwszy przykład niech posłuży nam choreografia do piosenki Pahle pahel z filmu Umrao Jaan. Jest to układ półklasyczny, mocno inspirowany tańcem kathak.
Jako pierwsza występuje mudra katakamukha gdy Umrao śpiewa: „podszedłeś blisko a ja się zawstydziłam”. Mudry tej często używa się wraz z zasłoniąciem twarzy woalem by okazać zawstydzenie.
Na słowa: „poznałam sekrety serca” pojawia się alapadma, czyli otwarty kwiat lotosu.
Tu oznacza serce, które – podobnie jak lotos – otwiera się ukazując swoje sekrety.
Sući mudra występuje przy słowach: „dla ciebie i dla mnie to pierwszy raz” i symbolizuje dokładnie to, o czym śpiewa kurtyzana – pierwszą miłość bohaterów.
„Gdy spojrzenia się spotkały” – tu następują po sobie w szybkim tempie mudry kartarimukha i arala. Pierwszą z nich możemy czytać jako ukradkowe spojrzenie rzucone ukochanemu. Druga natomiast reprezentuje odwagę, którą dodaje tancerce obecność wybranka.
Użycie mudr w indyjskim tańcu klasycznym
Jako przykład użycia gestów w tańcu klasycznym użyję nagrania (autorka wideo Katarzyna Kajewska) z ostatniego pokazu grupy tańca bharatanatyam Mayura, do której należę . Jest to choreografia puszpandźali, czyli złożenie ofiary z kwiatów. Poniżej znajduje się polskie tłumaczenie sanskryckiego utworu, który stanowi pieśń pochwalną do hinduskiego boga Ganeśi. Pod słowami utworu znajdziecie objaśnienie gestów wykonywanych podczas tańca.
„Ten, który nie ma początku ani końca”
dwie mudry pataka w geście prezentującym początek oraz koniec
„Ja ra la wa śa sza sa ha”
święte sylaby symbolizujące ośrodki ćakry w ciele; dwukrotna kombinacja gestów alapadma oraz katakamukha symbolizuje przepływ boskiej energii
„Pan Ganapati”
szeroko rozłożone ręce na wysokości bioder, dłonie w geście kapittha wskazują kły słonia
„Jemu oddajemu cześć”
mudra andźali symbolizująca powitanie lub modlitwę
„Ten, który oddala troski i usuwa przeszkody”
Arala mudra to oddanie boga wobec wiernych – pomoc, jakiej udziela im usuwając wszelkie trudności; uścisk dłoni symbolizuje troski, natomiast mukula hasta otwierająca się do alapadmy to ulga i radość jakiej dostępuje człowiek po interwecji Ganeśi w ludzkie problemy;
„Pan o nieskazitelnie czystym sercu”
hamsasja hasta zwrócona w kierunku ciała, wskazująca serce
„Ganapati”
Gest majura reprezentujący wachlujące uszy słonia
„Jemu oddajemy cześć”
ponownie andźali mudra
Zaintrygował Was język gestów?
Mam nadzieję, że udało mi się zaintrygować Was językiem gestów, dzięki któremu
w tańcach indyjskich możemy nie tylko wyrazić pojedyncze emocje ale i opowiedzieć całe historie. Jeśli chcielibyście dowiedzieć się na ten temat więcej to piszcie do mnie śmiało – chętnie odpowiem na wszelkie pytania. Mogę także udostępnić swoją pracę licencjacką, w której znajdziecie interpretację gestów występujących w całej choreografii do utworu „Pahle pehel” oraz dwóch innych układach – Bollywood oraz klasycznym bharatanatjam.
