Granice definiują terytoria narodów i od zawsze kształtują stosunki między państwami. Nie inaczej jest z Indiami. Na lądzie graniczą z Pakistanem, Chinami, Nepalem, Bhutanem, Bangladeszem i Mjanmą.
Czy są to linie przyjaźni, czy raczej pola konfrontacji? Jakie relacje z sąsiadami mają Indie? W tym artykule spojrzymy na każdą z tych granic, by znaleźć odpowiedzi na te pytania i lepiej zrozumieć pozycję Indii na geopolitycznej szachownicy regionu.
Położenie geograficzne Indii
Indie leżą w Azji Południowej i zajmują większą część subkontynentu indyjskiego. To najludniejszy kraj świata, który jest siódmym na świecie pod względem powierzchni. Strategiczne położenie Indii w Azji sprawia, że od wieków pełniły rolę pomostu handlowego i kulturowego.
Gdy spojrzymy na mapę, na północy kraju w oczy rzucą nam się najwyższe góry świata – Himalaje. Ten szeroki pas oddzielający Indie od Chin i Azji Środkowej stanowi naturalną barierę, która chroniła przed najazdami z tego kierunku. Dziś to także granica z Nepalem i Bhutanem.
![Geograficzna mapa Indii z zaznaczonymi granicami i krajami sąsiadującymi: Pakistan, Chiny, Nepal, Bhutan, Bangladesz, Mjanma](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/geograficzna-mapa-indii-granice-sasiedzi.jpg)
Od zachodu znajduje się granica z Pakistanem, będąca źródłem długotrwałych napięć, a od wschodu granice z Bangladeszem i Mjanmą.
Na południu Półwysep Indyjski swoim trójkątem wcina się w wody Oceanu Indyjskiego, z Zatoką Bengalską i Morzem Arabskim po obu stronach. Znacząca granica morska i duże wody terytorialne otwierają szerokie możliwości handlowe i strategiczne.
Łączna długość lądowych granic Indii wynosi 15 106 km. Granica morska ma natomiast około 7 000 km. W poniższej tabeli znajdują się długości granic z poszczególnymi sąsiadami Indii, oparte na oficjalnych danych indyjskiego rządu:
Kraj sąsiadujący | Długość granicy |
Bangladesz | 4 096 km |
Chiny | 3 488 km |
Pakistan | 3 323 km |
Nepal | 1 751 km |
Mjanma (Birma) | 1 643 km |
Bhutan | 699 km |
Afganistan * | 106 km |
Granica Indii z Chinami
![Czerwone lampiony na tle miejskiego krajobrazu, z flagą Chin w centrum kadru powiewającą na wietrze](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granica-indii-z-chinami-flaga-chin.jpg)
Indie i Chiny od tysiącleci utrzymywały raczej przyjazne kontakty opierające się na wymianie kulturalnej, religijnej i handlowej. Jednak ostatnie kilkadziesiąt lat naznaczone jest wzrostem napięć, rywalizacji o dominację w regionie, a także konfliktami granicznymi.
Granica między Indiami a Chinami przebiega przez blisko trzy i pół tysiąca kilometrów, głównie przez ekstremalnie trudny teren Himalajów. W trakcie panowania Brytyjczyków wytyczane były linie podziału, które jednak nigdy nie stały się w pełni zatwierdzoną granicą przez niepodległe Indie i komunistyczne Chiny.
Istnieje wiele spornych terenów, a do najważniejszych z nich należą Aksai Chin (kontrolowany przez Chiny) i Arunachal Pradesh (kontrolowany przez Indie, a przez Chińczyków uznawany za część Tybetu).
Pierwszy z nich doprowadził w 1962 roku do trwającej miesiąc wojny, w której stroną zwycięską okazały się Chiny. Aksai Chin, choć to głównie teren niezaludniony, jest dla nich kluczowy, gdyż przebiega przez niego ważna droga łącząca Tybet z prowincją Sinciang.
Wcześniej, bo w 1959 roku do wzrostu napięcia między krajami doszło ze względu na udzielenie przez Indie azylu dla uciekającego z Tybetu Dalajlamy. Do dziś przebywa on na terytorium Indii (Dharamshala) i jest dla Chin solą w oku.
W 1967 roku miała miejsce druga wojna graniczna o przełęcze Cho La i Nathu La w ówczesnym Królestwie Sikkimu. Ta potyczka zakończyła się z kolei indyjskim zwycięstwem i zabezpieczeniem tych terenów przed próbami przejęcia. Osiem lat później, po przeprowadzeniu referendum, Sikkim dołączył do Indii jako nowy stan.
![Mapa przedstawia sporne tereny na granicy Indii i Chin, z lewej Aksai Chai, z prawej Arunachal Pradesh](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/spory-graniczne-indie-chiny-mapa-aksai-chan-arunachal-pradesh-LAC.jpeg)
Dziś, zamiast rzeczywistej granicy uznawanej przez oba państwa, jest tak zwana linia faktycznej kontroli LAC (Line of Actual Control). W 1993 roku sąsiedzi podpisali porozumienie, w którym zobowiązali się przestrzegać tej linii, nadal jednak roszcząc sobie prawa do spornych terenów.
Nie wygląda na to, by ta skomplikowana granica miała wkrótce zostać uzgodniona. W ostatnich latach doszło do kilku granicznych spięć i małych potyczek, w których po obu stronach byli ranni i ofiary:
- 2017 – w rejonie Doklam, na trójstyku Indie-Chiny-Bhutan,
- 2019 i 2020 – w pobliżu jeziora Pangong w Ladakhu,
- 2022 – w dystrykcie Tawang w stanie Arunachal Pradesh.
Stosunki między Indiami i Chinami są dość napięte. Oprócz problemów granicznych, dochodzi też rywalizacja geopolityczna, tworzenie stref wpływu i próby przeciągania mniejszych państw regionu na swoją stronę – o czym więcej pod koniec w osobnej sekcji.
W sferze ekonomicznej Chiny są od wielu lat głównym partnerem handlowym Indii, a skala transakcji podwoiła się między 2015 i 2022 rokiem. Jednak to przede wszystkim Indie importują towary, jednocześnie z dość małym eksportem, co daje w efekcie ujemny bilans handlowy.
Granica Indii z Pakistanem
![Pakistański żołnierz w ceremonialnym mundurze na przejściu granicznym Wagah między Indiami i Pakistanem](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granica-indii-z-pakistanem-wagah-ceremonia.jpg)
Granica między Indiami a Pakistanem ma bardzo burzliwą historię i jest tą zdecydowanie najgorętszą. Wszystko zaczęło się, gdy w 1947 roku Brytyjczycy podzielili swoje indyjskie imperium wzdłuż niesławnej linii Radcliffe’a na dwa nowe kraje – Indie i Pakistan.
Skutkiem podziału były masowe ruchy ludności w poszukiwaniu nowego domu (ponad 14 milionów) i towarzyszyły mu krwawe religijne zamieszki.
Linia Radcliffe’a przecięła pustynie Radżastanu i pola Pendżabu, podczas gdy prowincja Kaszmiru na północy miała sama zdecydować o swej przynależności. Władający nią maharadża chciał początkowo zachować neutralność, jednak Pakistan zdecydował się na siłowe rozwiązanie, co zaowocowało pierwszą wojną indyjsko-pakistańską w 1947 roku.
Kolejne wojny miały miejsce w 1965, 1971 i 1999 roku. Kaszmir, jako centralny punkt konfliktu, jest podzielony zgodnie z linią kontroli LoC (Line of Control) ustaloną według porozumień z Simli z 1972 roku. Ten sporny region jest mocno zmilitaryzowany, a oba kraje nie są usatysfakcjonowane obecną linią podziału i ciągle roszczą prawa do jego całości.
![Mapa przedstawiająca linią podziału Kaszmiru - zielona część kontrolowana przez Pakistan, pomarańczowa przez Indie](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/spory-graniczne-indie-pakistan-kaszmir.jpg)
Z tego też powodu Indie w swoich oficjalnych danych nadal publikują informacje o krótkiej granicy z Afganistanem liczącej 106 kilometrów. Ten odcinek znajduje się na północy części kontrolowanej obecnie przez Pakistan.
Stosunki między obu państwami są mocno napięte i to nie tylko z powodu granicy. Obie strony zarzucają sobie wspieranie ruchów separatystycznych. Dodatkowo Indie oskarżają Pakistan o działania terrorystyczne na ich terenie, w tym o udział w zamachach w Delhi z 2001 roku i w Mumbaju z 2008 roku.
Mimo sporów kraje współpracują w innych obszarach. Działają przejścia graniczne z największym w Wagah, a także kursują pociągi Delhi – Lahore oraz Jaipur – Karachi. Na przejściu w Wagah codziennie odbywa się specjalna ceremonia opuszczenia flag z udziałem żołnierzy obu armii, która przyciąga tłumy widzów.
Co ciekawe, granica ta jako jedna z nielicznych, jest też widoczna z kosmosu. Na odcinku ponad 2 000 kilometrów znajduje się specjalny płot graniczny, a także oświetlenie. Ma pomagać granicznym patrolom i przeciwdziałać przemytowi.
Granica Indii z Bangladeszem
![Artystyczna interpretacja flagi Bangladeszu, z centralnie umieszczoną intensywnie czerwoną plamą na tle zielonych liści monstery](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granica-indii-z-bangladeszem-flaga-bangladeszu.jpg)
Granica Indii z Bangladeszem jest najdłuższą ze wszystkich sąsiadów (4096 km), ale też i najmłodszą, bo istnieje dopiero od 1971 roku. Po podziale Indii Brytyjskich w 1947 roku te tereny zostały nazwane Pakistanem Wschodnim i były częścią Pakistanu, pomimo tego, że rozdzielało je 1600 kilometrów ziem indyjskich.
W 1971 roku Bangladesz odłączył się od Pakistanu w wyniku wojny o niepodległość, w której aktywnym sojusznikiem stały się Indie.
Gdy spojrzymy na mapę, to okaże się, że Bangladesz jest praktycznie otoczony przez Indie z każdej strony. Jednocześnie oddziela indyjskie stany północno-wschodnie od reszty kraju, zostawiając wąski na 27 kilometrów przesmyk zwany „korytarzem Siliguri” (od znajdującego się nieopodal miasta).
![Mapa wąskiego przesmyku zwanego korytarzem Siliguri, oddzielającego północno-wschodnie Indie](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granica-indie-bangladesz-korytarz-siliguri.jpg)
Co ciekawe, granica między obu krajami przed 2015 rokiem należała do bardzo nietypowych. W przygranicznych terytoriach znajdowało się ponad 150 enklaw. Niektóre z nich zawierały wewnątrz dodatkowe enklawy, co jeszcze bardziej komplikowało sytuację.
Po latach negocjacji i ustaleń – pierwsze próby były już w 1974 roku – dokonano w 2015 roku wymiany enklaw, co znacznie uprościło granicę. Została tylko jedna o nazwie Dahagram–Angarpota. W rezultacie Indie straciły kilkadziesiąt kilometrów kwadratowych powierzchni na rzecz swojego sąsiada.
Stosunki między Indiami i Bangladeszem są raczej przyjacielskie. Łączy je wspólna historia, a także kultura, język i muzyka Bengalu. Hymny obu państw napisał urodzony w Kalkucie poeta Rabindranath Tagore, a 6 grudnia sąsiedzi razem obchodzą dzień przyjaźni.
Rysą na tych relacjach w oczach Indii jest jednak nielegalna migracja z Bangladeszu do Indii. Szacuje się, że jest to skala kilkunastu milionów ludzi. By temu przeciwdziałać, Indie postawiły 3 100 kilometrów płotu granicznego. Normalny ruch graniczny odbywa się w oparciu o reżim wizowy.
W ostatnich latach Bangladesz staje się coraz bardziej zależny od Chin. W 2015 roku to właśnie Chiny wyprzedziły Indie i po raz pierwszy od dekad stały się głównym partnerem handlowym. To także stamtąd do Bangladeszu trafia większość broni i uzbrojenia. Będzie to raczej trwały trend i trudny do odwrócenia przez Indie.
Granica Indii z Nepalem
![Osoba w czerwonej kurtce siedzi przed spokojnym górskim jeziorem, trzymając w górze flagę Nepalu, ze szczytami Himalajów w tle](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granica-indii-z-nepalem-flaga-nepalu.jpg)
Granica między Indiami, a Nepalem ciągnie się na 1751 km przez wysokie, himalajskie szczyty, a także przez Nizinę Hindustańską. Przecina pięć indyjskich stanów: Uttarakhand, Uttar Pradesh, Bihar, Bengal Zachodni i Sikkim.
Linia jej przebiegu jest wynikiem traktatu z 1816 roku, podpisanego po walkach między Nepalem, a Brytyjczykami. Od tego czasu nie zmieniła się i dzisiejsi sąsiedzi są zgodni co do 97% granicy, jednak pozostałe części są przedmiotem dyplomatycznych sporów, które co jakiś czas eskalują.
Główną osią konfliktu jest tzw. obszar Kalapani, leżący na trójstyku Indie-Chiny-Nepal. Jest on krytyczny strategicznie, w trakcie wojny z Chinami stacjonowały tam indyjskie wojska i nie wydaje się, by Indie były gotowe go oddać.
Zgodnie z zapewnieniami premierów obu krajów z wiosny 2023 roku, graniczne kwestie sporne mają zostać w końcu rozstrzygnięte w ramach procesu negocjacji.
![Mapa z zaznaczonym spornym terenem Kalapani, znajdującym się na styku trzech granic: Indii, Chin i Nepalu](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/spory-graniczne-indie-nepal-kalapani.jpg)
Relacje Indii z Nepalem mimo napięć uznać należy za dobre. Traktat z 1950 roku o pokoju i przyjaźni jest nadal w mocy, a oba kraje i ich ludność łączą więzy językowe, religijne i kulturowe.
Granica jest otwarta i co warte podkreślenia, mieszkańcy mogą ją swobodnie przekraczać bez wiz, czy paszportów. W efekcie co roku wielu Nepalczyków migruje na południe w celu znalezienia pracy.
Indie ciągle pozostają głównym partnerem handlowym i biorą udział w projektach infrastrukturalnych, rośnie im jednak poważny konkurent. Nepal, by częściowo uniezależnić się od wpływu Indii, w ostatnich kilkunastu latach zdecydowanie zwiększył swoją współpracę z Chinami.
Rząd w Kathmandu musi stąpać tu dość ostrożnie, z jednej strony do maksimum czerpiąc korzyści z relacji z dwiema potęgami, a z drugiej uważając, by za bardzo nie rozzłościć swoimi decyzjami żadnej z nich.
Granica Indii z Bhutanem
![Flaga Bhutanu z wyrazistym wzorem smoka na pofalowanym materiale, tworząca poczucie ruchu i głębi](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granica-indii-z-bhutanem-flaga-bhutanu.jpg)
Granica między Indiami a Bhutanem ma długość 699 km i jest najkrótszą spośród wszystkich sąsiadów. To granica naturalna, która przebiega głównie wzdłuż linii Himalajów przez cztery stany: Sikkim, Bengal Zachodni, Assam i Arunachal Pradesh.
Jej główne rysy zostały ustanowione w 1865 roku w traktacie kończącym konflikt między Bhutanem a Brytyjczykami, kiedy to Bhutańczycy musieli oddać część swojego terytorium. Po uzyskaniu niepodległości w 1947 roku, Indie w kolejnych uzgodnieniach doprecyzowywały kwestie sporne, by w 2006 roku zatwierdzić wspólnie z Bhutanem ostateczny przebieg granicy.
Co warto podkreślić, oba kraje łączą bardzo bliskie stosunki, poparte traktatem o przyjaźni z 1949 roku, renegocjowanym w 2007 roku, a ruch przez granicę jest bezwizowy.
Kluczowa rola Indii w relacjach z Bhutanem przejawia się na wielu płaszczyznach:
- są największym partnerem handlowym i odpowiadają za blisko 90% importu towarów,
- są głównym źródłem turystów,
- wspierają duże projekty infrastrukturalne (np. elektrownie wodne) oraz inicjatywy cyfryzacji kraju,
- blisko współpracują w zakresie obronności i zbrojeń,
- Bhutan jest największym odbiorcą indyjskiej pomocy zagranicznej.
W przeciwieństwie do Nepalu, Bhutan nie utrzymuje stałych relacji dyplomatycznych oraz gospodarczych z Chinami.
Granica Indii z Mjanmą (Birmą)
![Flaga Mjanmy (Birmy) powiewająca na maszcie na tle bezchmurnego nieba, z wyraźną gwiazdą w centralnym punkcie flagi](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granica-indii-z-mjanma-flaga-birmy.jpg)
Granica między Indiami, a Mjanmą (dawną Birmą), biegnie przez 1643 km w stanach Arunachal Pradesh, Nagaland, Mizoram i Manipur głównie w trudnym terenie górzystym.
Historia tej granicy sięga czasów kolonialnych. Po przegranych wojnach, Birma została włączona do Indii Brytyjskich w 1885 roku. Już jako niepodległe kraje, Indie i Birma ustaliły ostateczną granicę w traktacie z 1967 roku.
Stosunki kulturowe między Indiami i Mjanmą są długie i bogate. To w końcu z Indii zawędrował tam buddyzm, będący dziś dominującą religią, a oba kraje łączyły ważne szlaki handlowe.
Dziś ruch graniczny pomiędzy sąsiadami odbywa się w oparciu o wizy. Dla plemion zamieszkujących przygraniczne wioski nie ma tego wymogu i od 2018 roku mogą w miarę swobodnie przekraczać granicę wgłąb do 16 kilometrów. Reguła ta dotyczy blisko 300 tysięcy osób.
Gdy spojrzymy na relacje obu krajów z perspektywy politycznej, widać w ostatnich dekadach naprzemiennie ich ocieplenia i ochłodzenia. Głównie w zależności od tego, kto w danym momencie rządzi w Mjanmie, czy siły bardziej demokratyczne, czy też wojsko.
Aktualnie jest kilka problemów rzutujących na sąsiedzkie relacje:
- kryzys uchodźców – od 2017 roku wypędzeni z Mjanmy Rohingowie szukają schronienia głównie w Bangladeszu, ale też w Indiach gdzie trafiło kilkadziesiąt tysięcy osób,
- od 2021 roku Mjanmą znów rządzi wojskowa junta, co pod znakiem zapytania stawia rozpoczęte z wcześniejszymi władzami projekty,
- granica uznawana jest za nieszczelną – szmuglowane są narkotyki, a także broń,
- działania grup partyzanckich i rebelianckich z Mjanmy, także na indyjskim terenie.
Indie stoją dziś przed dylematem. W ostatnich latach próbowały zwiększyć swoje zaangażowanie i współpracę z Mjanmą, próbując choć trochę balansować bardzo duże wpływy Chin w tym kraju. W tej chwili nie potępiają jednoznacznie puczu i wojskowych rządów, zostawiając sobie otwartą furtkę do normalizacji stosunków.
Morskie granice i wody terytorialne Indii
![Spektakularny widok zachodu słońca w Kanyakumari, na południowym krańcu Indii, z pomnikiem Vivekanandy na tle żywych barw nieba](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granice-morskie-indii-kanyakumari.jpg)
Indie oblewają wody Oceanu Indyjskiego, a dostęp do niego odgrywa ważną rolę dla indyjskiej gospodarki. Blisko 90% handlu zagranicznego odbywa się właśnie drogą morską, a kilka z najważniejszych portów to Mumbai, Koczin, Ćennaj i Kalkuta. Długie wybrzeże jest też domem dla wielu społeczności rybackich, które od wieków utrzymują się z rybołówstwa.
Morze Arabskie umożliwia Indiom dostęp do Bliskiego Wschodu i Afryki, natomiast Zatoka Bengalska łączy kraj z Azją Południowo-Wschodnią. Granica morska ma długość 7 000 kilometrów i jest dzielona z siedmioma krajami: Pakistanem, Sri Lanką, Bangladeszem, Mjanmą, Tajlandią, Indonezją i Malediwami.
![Mapa przedstawiająca Indie i ich wody terytorialne oraz granice morską](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granice-morskie-indii-mapa.png)
Na uwagę zasługują wyspy Lakszadiwy oraz Andamany i Nikobary, które znacząco powiększają wody terytorialne Indii.
Często dochodzi do incydentów na morzu szczególnie z Pakistanem i Sri Lanką. Rybacy wzajemnie przekraczają morskie granice, łowiąc poza swoimi terenami. Skutkuje to aresztowaniami, a nawet konfiskatą łodzi.
Ze Sri Lanką związany jest jeszcze inny problem dla Indii. W 2017 roku władze kraju – pomimo oskarżeń o utratę suwerenności – wydzierżawiły Chinom port Hambantota na południu kraju na okres 99 lat. Jest to jeszcze jeden przykład ekspansji Chin w sąsiedztwie Indii przy użyciu inwestycji i projektów infrastrukturalnych.
Geopolityczne znaczenie granic Indii
![Zbliżenie na globus przedstawiający Azję, z podkreśleniem geopolitycznych granic Indii, Chin i państw ościennych](https://oindiach.pl/wp-content/uploads/2023/11/granice-indii-znaczenie-geopolityczne-globus-azja.jpg)
Indie położone są w strategicznym miejscu i od wieków pełniły rolę łącznika między Wschodem i Zachodem. Przez swoją wielkość oraz znaczenie na arenie międzynarodowej, są też naturalnym liderem regionu Azji Południowej.
Jednak dziś coraz częściej muszą liczyć się z rosnącymi wpływami Chin, które poprzez swoje inicjatywy jak Nowy Jedwabny Szlak zacieśniają więzi ekonomiczne i strategiczne prawie ze wszystkimi sąsiadami Indii. To z kolei prowadzi do zmiany równowagi sił w regionie i sprawia, że Indie czują się osaczane.
Mniejsze kraje z kolei wykorzystują ten moment, by uniezależnić się trochę od „większego brata”, jak czasem nazywane są Indie. Niejednokrotnie zarzucano indyjskim władzom zbytnią ingerencję w wewnętrzne sprawy sąsiadów.
Ze wszystkich sąsiadów jedynie maleńki Bhutan pozostaje w pełni w orbicie Indii. Dwaj najwięksi sąsiedzi – Pakistan i Mjanma – współpracują już bardzo mocno z Chinami, a Nepal, Bangladesz i Sri Lanka z każdym rokiem coraz mocniej.
Indie próbują szukać swojej metody. Polityka patrzenia na wschód została wzmocniona przez Modiego w 2014 roku (Act East), skupiając się na krajach Azji Południowo Wschodniej. Dodatkowo od 2017 roku działa grupa Quad (USA, Japonia, Australia i Indie), która ma przeciwważyć dominacji Chin w Azji.
Sytuacja na geopolitycznej szachownicy regionu jest skomplikowana, nie ma co do tego złudzeń. By utrzymać swoją pozycję, Indie muszą znaleźć skuteczne rozwiązania w polityce zagranicznej, a także idąc śladem Chin przeznaczać większe fundusze na inwestycje zagraniczne.
Będzie to z pewnością trudne zadanie, a rywalizacja między dwiema potęgami objawiać się będzie dalszymi napięciami nie tylko na ich wspólnej granicy, ale także w wyścigu o wpływy we wszystkich krajach regionu.
FAQ
Jak długa jest granica Indii?
Granica Indii na lądzie liczy 15 tysięcy kilometrów, a na morzu 7 tysięcy kilometrów.
Ile krajów graniczy z Indiami?
Indie graniczą na lądzie z sześcioma krajami, a na morzu z siedmioma.
Z jakimi państwami sąsiadują Indie?
Na lądzie Indie sąsiadują z Pakistanem, Chinami, Nepalem, Bhutanem, Bangladeszem i Mjanmą, a na morzu z Pakistanem, Sri Lanką, Bangladeszem, Mjanmą, Tajlandią, Indonezją i Malediwami.
Jakie są główne konflikty graniczne Indii?
Najważniejsze spory terytorialne Indii to Kaszmir (z Pakistanem), Aksai Chai i Arunachal Pradesh (z Chinami) oraz Kalapani (z Nepalem).
Dziękuję. Ciekawy artykuł. Przygotowuję się na wyjazd do Indii (drugi mój pobyt). Ta wiedza przyda mi się.