W Kalkucie, a nawet w całym Bengalu najważniejszym świętem jest Durga Pudźa, którą obchodzi się w miesiącu aświn (trwa mniej więcej od połowy września do połowy października). Pierwszy dzień świętowania zostaje wyznaczony przez astrologów według kalendarza księżycowego i słonecznego. Na te dni Bengalczycy czekają cały rok, a przygotowania trwają nawet kilka miesięcy. Wszystko to, aby przez pięć dni oddawać cześć bogini Durdze, przybywającej ze swoimi dziećmi na ziemię.
Kim jest bogini Durga?
Durga w sanskrycie oznacza „niedostępną” i jest jedną z groźnych form Dewi (bogini). Początkowo na jej postać składały się liczne odrębne bóstwa plemion, a z czasem została małżonką boga Śiwy. Ma czwórkę dzieci: Skandę (Kartikeja), Ganeśę, Saraswati i Lakszmi. Do jej głównych zadań należy obrona bogów i porządku świata przed demonami. Szczególnie znana jest z pokonania demona Mahiszy, mającego postać bawołu.
Dzięki surowej ascezie Mahisza zdobył panowanie nad światem i nikt nie mógł go pokonać, prócz kobiety. Wtedy z gniewu bogów powstała ognista chmura, a z niej wyłoniła się wieloramienna bogini Durga. Każdy z bogów oddał jej swój oręż i ruszyła do walki. Pokonała demona, mimo że wielokrotnie zmieniał on swoją postać. Przebiła go swoim trójzębem i ten obraz jest przedstawiany podczas Durga Pudźi. Stąd wziął się jej przydomek Mahiszamardini (zwyciężczyni/zabójczyni Mahiszy).
Najczęściej przedstawia się ją jako czteroręką boginię o ciemnej lub złotej barwie ciała, trzymającą muszlę , dysk, łuk i strzały i siedzącą na lwie bądź tygrysie. Czasem też może mieć dziesięć rąk i trzymać piorun, trójząb, dysk, muszlę, piorun, siekierę, maczugę, pałkę, bębenek, pętlę i czaszkę.
Historia święta Durga Pudźa
Jeden z królów panujących w XVI wieku w Bengalu zapoczątkował Durga Pudźę, a w wkrótce po nim wielu innych władców przejęło go od niego. Były to obchody tylko dla arystokracji, bardzo bogato organizowane. Kiedy w 1690 roku założono Kalkutę, rodziny hinduskie zaczęły zbijać fortunę na współpracy z Anglikami i organizować Durga Pudźę w swoich posiadłościach, tylko dla wybranych osób. Sto lat później, w 1790 roku dwunastu przyjaciół przybyło z miejscowości oddalonej kilkadziesiąt kilometrów od Kalkuty, aby wziąć w niej udział, ale nie otrzymali pozwolenia na wejście. Wtedy postanowili zorganizować własną Pudźę i nazwali ją – Baro Jar (pudźa dwunastu przyjaciół). Nazywano ją też Barowari. W 1910 roku nazwę zmieniono na Sarbadźanin Pudźa (należąca do wszystkich, publiczna). Od tamtej pory organizacją zaczęły się zajmować komitety każdej dzielnicy. Mieszkańcy składali się, dawali datki na przygotowanie święta i tak jest do dzisiaj.
Przygotowania do Durga Pudźi
Przygotowania do tego święta rozpoczynają się kilka miesięcy wcześniej, a niekiedy trwają nawet nawet rok. W dzielnicy Kumartuli tworzy się posągi bogini każdej wielkości. Wyrabia się także posągi jej dzieci, Śiwy i demona Mahiszy. Mogą być one małe, aby można było je postawić w domu albo mieć nawet kilka metrów. Podobizny tworzy się ze słomy, sznura i pokrywa je gliną. Następnie maluje się je i przystraja. Szczególnie ważnym momentem jest namalowanie oczu bogini, które nazywa się ćakhu dan (nadanie oczu).
Durga zawsze przedstawiana jest z rodziną. Kilka dni przed rozpoczęciem świat posągi wywozi się z Kumartuli do wszystkich dzielnic Kalkuty. Umieszcza się je w pandalach, czyli namiotach, przypominających świątynie. Przystraja się ulice i w związku z przygotowaniami przestają jeździć tramwaje (co bardzo mnie zasmuciło podczas wizyty w tym mieście). Warto też dodać, że w czasie Durga Pudźi organizuje się konkurs na najpiękniejszy pandal, a twórca, który wygrywa, otrzymuje dużą nagrodę pieniężną i sławę.
Ostatnie dni oczekiwania
Jak już wspomniałam, tuż przed rozpoczęciem święta posągi Durgi z dziećmi umieszcza się w pandalach. Wiele osób jedzie wtedy na dworzec kolejowy, gdzie zjeżdżają się bębniarze i prezentują swoje umiejętności. Dźwięki bębnów można porównać do naszych kolęd, które budują atmosferę święta. Mają one także za zadanie obudzić boginię.
Dzień przed pierwszym oficjalnym dniem Durga Pudźi nazywa się Mahalaja. Tego dnia mężczyźni udają się nad rzekę i oddają cześć zmarłym przodkom w linii męskiej. Dokonują wtedy rytualnego karmienia. W tym dniu odległość między światem żywym, a umarłym jest najmniejsza. To najbardziej pomyślny dzień na składanie ofiary. Tego dnia rozpoczyna się początek wesołego nastroju, w radiu słychać pieśń z 1930 roku, mówiącą o zwycięstwie Durgi nad demonem. Tylko w Kalkucie można poczuć tak podniosłą atmosferę.
Pięć dni świętowania
Dzień I – Szaszthi
Zanim rozpocznie się Durga Pudźę, boginię należy obudzić. Robi się to u stóp drzewa, oplecionego czerwoną nicią, symbolizującego boga Śiwę. Kapłan recytuje sanskryckie teksty i budzi ją. Dla kapłana jest to duchowe przebudzenie. Tego dnia je się słodycze pobłogosławione przez boginię.
Dzień II – Maha Szaptami
W ten dzień odbywa się ceremonia, podczas której oddaje się cześć Durdze jako bogini wegetacji i płodności. Kobiety zamężne udają się z kapłanami do posągów i biorą czynny udział w ceremonii. Kapłan bierze rytualną kąpiel, a następnie przebiera posąg.
Dzień III – Maha Asztami
Specjalnie na ten dzień wybiera się dziewczynkę, dziewicę z rodziny bramińskiej, w wieku od 5 do 7 lat. Czci się tę dziewczynkę z ulicy, utożsamiając ją z Durgą. Nazywa się to Kumari Pudźa. Kumari (dziewczynka) musi dochować postu przez cały dzień. Staje się żywą boginią. W darze Durdze sypie się liście i kwiaty. Jest to dzień kiedy zakłada się najlepsze ubrania. Wchodzi się do pandali (do najsłynniejszych czeka się aż godzinę).
Na koniec dnia, 24 minuty przed północą rozpoczyna się Sandhi Pudźa, trwająca 48 minut. Czci się wtedy boginię jako Ćamundę (zabiła demony Ćandę i Mundę). Jako ofiarę składa się jej owoce.
Dzień IV – Nabami
Bogini składa się tace z przedmiotami przynoszącymi pomyślność. Przynosi się tradycyjne słodycze, które są następnie rozdawane w domach jako dar Durgi. Po południu cała społeczność spotyka się na posiłku, tylko wegetariańskim.
Dzień V – Bidźaj Daśami
To ostatni dzień Durga Pudźi. Tego dnia bogini powróci do domu męża. Wierzący karmią ją słodyczami. Kobiety dotykają ust bogini na znak szacunku. Nakładają sobie cynober jako błogosławieństwo. Starsze kobiety błogosławią młodsze. Kapłan zanurza w wodzie lustro, w którym odbija się posąg. Durga odchodzi. Zostaje tylko jej podobizna. Wszędzie słychać okrzyki, oznaczające zwycięstwo Durgi. Przy akompaniamencie bębniarzy posągi przenosi się nad rzekę na Babughat, gdzie wrzuca się je do wody. W domach ludzie jeszcze przez kilka dni będę opłakiwać Durgę.
Te pięć dni to wielkie świętowanie przybycia bogini Durgi. Specjalnie na tę okazję Bengalczycy kupują sobie nowe, piękne stroje. Zwłaszcza kobiety przywiązują do tego dużą wagę. W te dni chcą wyglądać odświętnie. Rodziny zjeżdżają się, aby móc wspólnie celebrować ten ważny dla nich czas. Na ulicach, w pandalach tłoczą się setki ludzi. Każdy jest podniecony tą atmosferą. Co ciekawe, czasami także muzułmanie włączają się do świętowania.
Durga Pudźa w czasach pandemii
Niestety w zeszłym roku z powodu pandemii Durga Pudźa nie mogła się odbyć tak jak dotychczas. Świętowano ją w domach, w gronie najbliższej rodziny. Zmniejszono liczbę ogromnych posągów. Popularniejsze były te niewielkie, które każdy mógł umieścić w swoim domostwie. Co interesujące, w związku z koronawirusem stworzono jedną podobiznę Durgi jako lekarki, zabijającej wirusa. Towarzyszli jej Ganeśa jako funkcjonariusz policji, Kartikeja jako pracownik sanitarny, Saraswati jako dziennikarka i Lakszmi jako pielęgniarka. Miało to być przesłanie, mówiące o bezpieczeństwie i ochronie przed koroną.
Miejmy jednak nadzieję, że niedługo sytuacja pandemiczna się unormuje i Bengalczycy znowu będą mogli obchodzić swoje ulubione święto zgodnie z obyczajami.
W tym roku obchody Durga Pudźi przypadają od 11 do 15 października.
