Piłka nożna to dziś najpopularniejszy sport na świecie. Reprezentacja Indii, mimo długiej i bogatej historii futbolu w tym kraju, częściej przynosi kibicom rozczarowanie niż powody do dumy. Jak to możliwe, że państwo, które niegdyś wykazywało ogromny potencjał, dziś znajduje się w gronie najsłabszych drużyn w Azji?
Ojciec indyjskiej piłki nożnej
Piłka nożna to sport, który wywodzi się z Wielkiej Brytanii, dlatego nie dziwi fakt, że to właśnie Brytyjczycy wprowadzili tę grę na subkontynent indyjski w czasach kolonialnych, a dokładniej w XIX wieku. Początkowo gra ta była zarezerwowana dla osób pochodzących z Europy.
Powszechnie uważa się, że pierwszym Indusem, który miał kontakt z piłką nożną, był Nagendra Prasad Sarbadhikari. Za pierwszy udokumentowany przypadek styczności mieszkańca Indii z tym sportem uznaje się moment, gdy piłka, którą grali brytyjscy żołnierze, przypadkowo trafiła pod jego nogi, a on ją odkopnął. Miało to miejsce w 1877 roku.
Wydarzenie to wywarło na chłopcu tak duże wrażenie, że postanowił sam zaangażować się w nową grę i wciągnąć w nią swoich kolegów. Ich entuzjazm zwrócił uwagę nauczycieli z pobliskich szkół, którzy postanowili ich wesprzeć, tłumacząc reguły gry i ofiarowując piłkę.
Nagendra wraz z kolegami założył własny klub, co zainspirowało uczniów z innych szkół do podjęcia podobnej inicjatywy. Dążąc do nadania piłce nożnej większej roli w życiu społecznym Kalkuty i całych Indii, angażował się on również w kolejne kluby.
Nagendra Prasad Sarbadhikari próbował przełamać kastowe podziały w futbolu, dopuszczając do gry osoby z niższych warstw społecznych, co spotkało się z oporem wysoko urodzonych członków jednego ze swoich klubów. Sytuacja ta doprowadziła Sarbadhikariego do rozwiązania klubu.
W 1887 roku założył Sovabazar Club, który jako pierwszy w Indiach oferował otwarte członkostwo niezależnie od klasy, kasty czy religii. Klub ten odniósł historyczne zwycięstwo w 1892 roku, pokonując brytyjski zespół East Surrey Regiment w finale Trades Cup, co uznano za pierwszy triumf całkowicie indyjskiej drużyny nad Brytyjczykami.
Pierwsze kluby piłkarskie w Indiach
W czasach brytyjskich Kalkuta była stolicą kultury i sportu w Indiach. To właśnie tam powstawały pierwsze kluby i tam też kształtowała się piłkarska kultura kraju. Spośród dziesięciu najstarszych klubów w Indiach, aż dziewięć założono właśnie w tym mieście.
Temat pierwszego ustrukturyzowanego klubu piłkarskiego w Indiach jest dość złożony. W wielu źródłach podaje się, że był to Calcutta Football Club, założony w 1872 roku. Problem polega jednak na tym, że w tamtym okresie wśród Brytyjczyków terminy „rugby” i „football” często używane były zamiennie. Według niektórych relacji CFC początkowo był klubem rugby, a dopiero z czasem piłka nożna zaczęła odgrywać w jego działalności coraz większą rolę. Obecnie klub ten już nie istnieje jako samodzielna jednostka. W latach 60. XX wieku połączył się z Calcutta Cricket Club, tworząc Calcutta Cricket and Football Club.
Pierwszym klubem założonym poza Kalkutą, a zarazem pierwszym klubem piłkarskim w południowych Indiach, był RB Ferguson Football Club. Powstał on w 1899 roku w Kerali, w mieście Thrissur. Był to dziewiąty klub piłkarski utworzony na terenie Indii.
Mohun Bagan – klub z najdłuższą historią
Najstarszym nadal działającym indyjskim klubem jest Mohun Bagan, który został założony w 1889 roku i z czasem stał się jednym z najważniejszych klubów dla indyjskiego futbolu. Jego historia sięga czasów, gdy w kraju narastała świadomość narodowa i opór wobec brytyjskich rządów kolonialnych. Klub był wyrazem budzenia się ducha patriotycznego wśród Bengalczyków i z tego powodu jego założenie uznano za krok w stronę wzmacniania narodowej tożsamości.
Historyczne zwycięstwo Mohun Bagan w rozgrywkach IFA Shield w 1911 roku, kiedy to pokonał brytyjski zespół East Yorkshire Regiment, uznaje się za jeden z najważniejszych momentów w dziejach indyjskiej piłki nożnej. Było to nie tylko wydarzenie sportowe, lecz także symboliczny triumf Indusów nad kolonizatorami.
Złota era i olimpijski sukces piłkarzy Indii
Indie są obecnie największym krajem na świecie, który nigdy nie zagrał na Mistrzostwach Świata FIFA. Zespół narodowy zakwalifikował się do turnieju w 1950 roku, jednak ostatecznie nie wziął w nim udziału. Jako powody podjęcia tej decyzji najczęściej wskazuje się brak odpowiedniego wsparcia finansowego i organizacyjnego, a także trudności logistyczne związane z podróżą do Brazylii. Prawdopodobne jest również, że nie zdawano sobie sprawy z rangi Mistrzostw Świata, więc nie potraktowano tej szansy wystarczająco poważnie.
Często powtarzaną, ale prawie na pewno nieprawdziwą legendą jest także fakt, że niektórzy zawodnicy woleli grać boso i nie chcieli występować w butach piłkarskich, co miało wpływ na decyzję o rezygnacji z udziału. Od tamtej pory reprezentacja Indii nie zdołała ponownie awansować do finałów mistrzostw świata.
W 1956 roku reprezentacja Indii została pierwszą azjatycką drużyną, która dotarła do półfinału zawodów piłki nożnej na Igrzyskach Olimpijskich. Ostatecznie zajęła czwarte miejsce, co do dziś pozostaje jednym z największych sukcesów w historii indyjskiego futbolu. Wynik ten jest symbolem złotej ery futbolu w Indiach. Warto zaznaczyć, że w tamtych czasach uważano Igrzyska Olimpijskie za ważniejsze niż Mistrzostwa Świata, dlatego dobry wynik właśnie na tej imprezie był dodatkowo prestiżowy.
Fanom piłki nożnej i Bollywood warto polecić biograficzny dramat sportowy Maidaan (2024), który w efektowny sposób przypomina o tej złotej erze indyjskiego futbolu.
Ogólnokrajowe rozgrywki ligowe
Indian Super League (ISL) to najwyższa klasa rozgrywkowa w indyjskiej piłce nożnej. Kluby uczestniczące w lidze najpierw rywalizują w sezonie zasadniczym, po którym najlepsze zespoły awansują do fazy play-off. Zwieńczeniem sezonu jest finał, który wyłania mistrza ISL Cup. Poza tym drużyna z największą liczbą punktów po fazie ligowej otrzymuje mistrzostwo ligi.
Pierwszy sezon ISL rozegrano w 2014 roku, a historycznym pierwszym zwycięzcą został klub ATK Football Club (Atlético de Kolkata), który został rozwiązany w 2020 roku. Kluby biorące udział w tych zawodach pochodzą z całych Indii, a ich liczba się zmienia z sezonu na sezon.
Przez pierwsze trzy sezony ISL działała bez oficjalnego uznania ze strony Asian Football Confederation (AFC) i FIFA, co uniemożliwiało drużynom udział w azjatyckich rozgrywkach klubowych. Do sezonu 2022/23 ISL i I-League funkcjonowały jako osobne ligi. Po konsultacjach z AFC i AIFF (All India Football Federation) doszło do reformy systemu, w którym od tej pory ISL została uznana za najwyższy poziom rozgrywek w Indiach, a jej kluby zyskały prawo gry w azjatyckich pucharach. Dodatkowo zsynchronizowano kalendarze ISL i I-League, co uporządkowało strukturę rozgrywek w kraju.
I-League do niedawna była najwyższą klasą rozgrywkową w Indiach, jednak z czasem musiała ustąpić miejsca bardziej popularnej i komercyjnej Indian Super League. Obecnie jest to drugi poziom rozgrywek krajowych. Przez długi czas obie te ligi funkcjonowały równolegle, przez co hierarchia rozgrywek w Indiach nie była do końca jasna.
Po reformie, od sezonu 2022/23, ISL przestała być zamkniętą ligą bez systemu awansów i spadków. Od tego czasu zwycięzcy I-League uzyskali możliwość awansu, pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów.
Jak ISL zmieniła indyjski futbol?
Indian Super League to nie tylko zwykła liga piłkarska. Powstała jako nowoczesna odpowiedź na potrzeby krajowego futbolu i szybko stała się impulsem do popularyzacji piłki nożnej wśród indyjskiej publiczności.
Początkowo ISL była dość niewielka – w pierwszym sezonie wzięło udział zaledwie osiem zespołów. Nie było to jednak zamiarem twórców ligi, aby tak pozostało. Od samego początku nastawiona była na rozwój, rozszerzanie swojej działalności i przyciąganie nowych kibiców.
W projekt od samego początku zaangażowani byli znani i wpływowi Indusi. Jednym z głównych inwestorów ligi był Mukesh Ambani, indyjski miliarder. Również na poziomie klubowym można było dostrzec wsparcie znanych osobistości. Właścicielami lub współwłaścicielami drużyn byli m.in. legendarny krykiecista Sachin Tendulkar oraz aktor John Abraham.
Tym, co przyciągało widzów do tego projektu, były także transfery gwiazd światowego futbolu (tzw. marquee players). W ten sposób w Indiach zagrali między innymi Roberto Carlos i Alessandro del Piero w Delhi Dynamos oraz Diego Forlán w Mumbai City. Nawet jeśli ci zawodnicy nie byli w tamtym czasie u szczytu kariery, to obecność zagranicznych gwiazd poskutkowała zwiększeniem zainteresowania wśród widzów.
Sunil Chhetri – najlepszy indyjski piłkarz
Sunil Chhetri uznawany jest za najlepszego piłkarza w historii Indii. W drużynie narodowej zadebiutował w 2005 roku w meczu przeciwko Pakistanowi. Mimo kontuzji, zdołał strzelić gola, a spotkanie zakończyło się remisem 1:1. Był to początek jego imponującej kariery reprezentacyjnej, w czasie której jednak zabrakło większych sukcesów drużynowych.
Indywidualnie natomiast Chhetri osiągnął bardzo wiele. W barwach reprezentacji Indii zdobył 95 bramek w 157 meczach, co czyni go czwartym najlepszym strzelcem na świecie w historii reprezentacji narodowych (m.in. za Ronaldo i Messim). Swoją karierę w kadrze zakończył ostatecznie w 2025 roku.
Przyszłość indyjskiego futbolu
Obecnie młodzieżowe reprezentacje Indii notują lepsze wyniki niż seniorska drużyna narodowa, która od lat kojarzy się raczej ze słabą grą i niepowodzeniami na arenie międzynarodowej. Niestety, przyszłość również nie napawa optymizmem, ponieważ reprezentacja Indii nie zdołała zakwalifikować się do Pucharu Azji 2027.
Licząc od 2025 roku, drużyna miałaby dwa lata na stopniowe wprowadzenie do kadry młodych zawodników, którzy obecnie wyróżniają się w drużynach juniorskich. Nawet jeśli na horyzoncie nie widać dużych turniejów, trudno mówić o postępie bez gruntownych zmian na każdym szczeblu, od szkolenia młodzieży, przez ligę krajową, aż po zarządzanie seniorską kadrą narodową.
Indyjski futbol wciąż ma ogromny potencjał, ale bez wykorzystania tej szansy kolejne pokolenia kibiców mogą dalej kojarzyć reprezentację wyłącznie z niespełnionymi nadziejami.
