Krykiet i Bollywood: fascynująca relacja sportu i kina w Indiach

Krykiet i kino – dwie świeckie religie Indii. Obie pasjonują miliony ludzi, choć często trafiają do różnych grup odbiorców. Czy jednak zastanawialiście się kiedyś, jak te dwie potężne, a jednocześnie tak od siebie odmienne formy rozrywki, mogą się ze sobą łączyć?

Trudne początki

Krykiet nie od zawsze był integralną częścią indyjskiej kinematografii. Początkowo wręcz można było odnieść wrażenie, że tych form rozrywki nie da się ze sobą połączyć.

Pierwszym filmem indyjskim, w którym rolę odegrał krykiet, było Love Marriage z 1959 roku z Devem Anandem w roli głównej. Mimo, że nie był to film sportowy, a krykiet pojawił się tam jedynie na chwilę, można uznać, że był to ważny punkt dla przedstawionej historii, ponieważ to właśnie w trakcie meczu Geeta, w którą wcieliła się Mala Sinha, zakochała się w Sunilu (Dev Anand), po tym, jak zobaczyła go grającego na boisku.

W kolejnych latach, w następstwie sukcesów reprezentacyjnych, wielu krykiecistów zaczęło uzyskiwać status gwiazdy i dzięki temu pojawiali się w filmach, ale ich występów nie można zaliczyć do niezapomnianych, czy nawet udanych. Na pierwszy indyjski film skoncentrowany na krykiecie nadal trzeba było jeszcze długo poczekać.

Krykiet po raz pierwszy na ekranie

W 1984 roku na ekrany trafił All Rounder z Kumar Gauravem i Rati Agnihotri w rolach głównych. Nie był to jednak film czysto sportowy. Krykiet został w nim wykorzystany w celu ukazania nierówności społecznych, doświadczanych przez osoby pochodzące z niskich kast.

Ajay, główny bohater, pomimo wielkiego talentu do krykieta, musi mierzyć się z niesprawiedliwym traktowaniem wynikającym ze swojego pochodzenia. Spotyka go dyskryminacja, ponieważ jest synem ogrodnika i według części bohaterów powinien podążać śladami ojca. Gdy Ajay zostaje wrobiony w kontrowersyjną sytuację, jego przyszłość w świecie krykieta została niemal przekreślona, mimo że to nie on był winny. Jednocześnie Vikram, czarny charakter filmu, mimo swojego ciągłego niewłaściwego zachowania, zazwyczaj nie ponosi żadnych konsekwencji swoich działań.

Pomimo dużej popularności krykieta w Indiach, do początku XXI wieku temat ten pojawiał się w filmach sporadycznie, a filmy skupione na tym sporcie nie odniosły sukcesu. Można było przypuszczać, że pomimo ogromnej popularności krykieta i filmów, ich połączenie po prostu się nie sprawdza. Przełom nastąpił dopiero w 2001 roku za sprawą filmu, który nie tylko stał się klasykiem, ale również udowodnił, że krykiet może być emocjonującym elementem kina.

Lagaan – film, który zmienił wszystko

Zdecydowanie najważniejszym indyjskim filmem o krykiecie do teraz pozostaje Lagaan: Once Upon a Time in India. Opowiada on historię mieszkańców wsi, którzy nie godzą się na niesprawiedliwe traktowanie przez władze kolonialne i podejmują się wyzwania: pomimo braku doświadczenia w grze w krykieta, zgadzają się rozegrać mecz przeciwko brytyjskim kolonizatorom. Stawka jest wysoka, ponieważ w przypadku wygranej, na trzy lata mieszkańcy zostaną zwolnieni z podatku gruntowego (lagaan), jeśli jednak przegrają, stawka zostanie potrojona.

Tak jak w przypadku wielu innych filmów o krykiecie, Lagaan nie jest filmem stricte sportowym. Opowiedziana w nim historia ukazuje trudności doświadczane przez zwykłych ludzi, a krykiet staje się symbolem nadziei na lepszą przyszłość. Bohaterowie walczą nie tylko o ulgę podatkową, lecz także przeciwko niesprawiedliwości i odbieraniu godności.

Osadzenie historii w czasach kolonialnych sprawia, że film staje się również komentarzem historycznym i politycznym. Przedstawia złe traktowanie Hindusów przez Brytyjczyków oraz ich determinację, by przeciwstawić się opresji.

Co ciekawe, Lagaan nie był pierwszym filmem, w którym Aamir Khan pojawił się w roli związanej z krykietem. Już w 1990 roku zagrał w Awwal Number, gdzie wcielił się w rolę młodego zawodnika indyjskiej reprezentacji, który właśnie dostał powołanie na nadchodzące mecze. Historia rywalizacji sportowej przeplata się z wątkiem sensacyjnym, czyli próbą udaremnienia ataku bombowego w trakcie meczu.

Film Awwal Number nie odniósł większego sukcesu i dziś jest raczej zapomniany. Zupełnie inaczej było z Lagaan, który do dziś uchodzi za jeden z najbardziej znanych i cenionych indyjskich filmów, nie tylko o tematyce sportowej, ale w ogóle.

Wpływ IPL (Indian Premier League)

Punktem zwrotnym w historii relacji Bollywood i krykieta było bez wątpienia powstanie indyjskiej ligi w formacie T20, czyli Indian Premier League (IPL). Z jednej strony krykiet stał się bardziej mainstreamowy: mecze stały się szybsze i bardziej widowiskowe, co czyniło je atrakcyjnym materiałem do pokazania na ekranie. Z drugiej, wiele osób związanych ze światem kina bezpośrednio zaangażowało się w IPL, wiążąc się z krykietem od wewnątrz. Przykładem są Preity Zinta i Shah Rukh Khan, którzy zostali właścicielami własnych klubów.

Nie tylko sport

Krykiet jest w Indiach na tyle popularny, że potrafi łączyć ludzi niezależnie od ich pochodzenia, statusu społecznego czy wyznania. Dla wielu stanowi coś więcej niż tylko sport, daje nadzieję, inspiruje do działania i pozwala marzyć o lepszej przyszłości.

Wiele filmów o krykiecie wykorzystuje sport jako narzędzie do ukazywania szerszych tematów społecznych w sposób przystępny i obrazowy. Na podstawie historii fikcyjnych lub rzeczywistych zawodników twórcy poruszają temat nierówności społecznych, walki o wspólne dobro, a także dążenia do spełnienia marzeń.

Tak było między innymi w filmie Dil Bole Hadippa!, w którym główna bohaterka, grana przez Rani Mukerji, posiada ogromny talent do krykieta, ale by móc trenować i grać w drużynie, musi przebierać się za mężczyznę. Film ten w lekki sposób przedstawił temat nierówności płci. Choć opowiada historię osadzoną w świecie krykieta, jego przesłanie ma charakter uniwersalny, ponieważ podobne ograniczenia i uprzedzenia wobec kobiet występują także w wielu innych dziedzinach życia.

W filmie Dil Bole Hadippa! zauważalna jest również kwestia relacji między Indiami a Pakistanem, a krykiet został ukazany jako narzędzie budowania porozumienia między tymi dwoma narodami. Podkreślony został potencjał sportu jako siły jednoczącej ponad podziałami.

Popularność filmów biograficznych

W ostatnich latach wśród bollywoodzkich filmów o tematyce krykieta popularny stał się nurt biograficzny. Produkcje takie jak M.S. Dhoni: The Untold Story, 83 czy Azhar opowiadają historie znanych postaci i wydarzeń z historii indyjskiego sportu.

Zarówno M.S. Dhoni: The Untold Story, jak i Azhar skupiają się nie tylko na karierze sportowej tytułowych bohaterów, ale w dużej mierze opowiadają także o ich życiu osobistym. Oba te filmy opowiadają historię jednego zawodnika, a wątki romantyczne oraz muzyka i piosenki w typowo bollywoodzkim stylu zajmują w nich ważne miejsce.

W M. S. Dhoni: The Untold Story ukazana została droga tytułowego zawodnika, w którego rolę wcielił się Sushant Singh Rajput, od pierwszych kroków na boisku aż po największe sukcesy z reprezentacją Indii i wielką sławę, ale film skupia się również na życiu uczuciowym bohatera i jego relacjach. W przypadku Azhara film rozpoczyna się, gdy główny bohater, grany przez Emraana Hashmiego, jest już u szczytu kariery, a ważną rolę odgrywa wątek afery korupcyjnej związanej z ustawianiem meczów, w którą był on zamieszany.

Takie podejście sprawia, że filmy te balansują na pograniczu biografii sportowej i dramatu obyczajowego, co nie wszystkim widzom przypada do gustu. Z drugiej strony, dzięki takiemu podejściu do tematu, mogą one zainteresować także osoby niezaznajomione z krykietem.

Krykietowy triumf całej drużyny

Inaczej do tematu podeszli twórcy filmu 83, którego akcja rozgrywa się w trakcie historycznych dla Indii mistrzostw świata w 1983 roku. Pokazana została droga reprezentacji od drużyny, z którą nikt się nie liczył, do zespołu, który osiągnął jeden z największych sukcesów w historii indyjskiego sportu. Do tego, pomimo że rolę Kapila Deva, czyli kapitana indyjskiej drużyny odgrywa Ranveer Singh, film nie skupia się jedynie na jego postaci.

Już w trakcie seansu można zaobserwować, że twórcy nie chcieli całego sukcesu przypisać jednej osobie. Zamiast tego postanowili podkreślić, że zwycięstwo było wynikiem wspólnego wysiłku, a każdy w mniejszym lub większym stopniu przyczynił się do ostatecznego triumfu. Film składa się w dużej mierze ze scen meczowych, wiernie odtwarzających przebieg turnieju. Oznacza to, że dla osób, które nie interesują się tym sportem, seans może okazać się nudny lub niezrozumiały.

Wszechobecny krykiet

W Indiach, w tym w kinematografii indyjskiej, krykiet jest wszechobecny. Nie da się przed nim uciec, nawet jeśli omija się filmy o tematyce sportowej. Zarówno w starszych, jak i nowszych produkcjach często pojawiają się sceny, w których bohaterowie grają w krykieta lub w dialogach nawiązują do tego sportu.

W Hum Aapke Hain Koun rodzinna gra w krykieta jest ważna w kontekście ukazania bliskich relacji rodzinnych bohaterów, a w Kabhi Khushi Kabhie Gham temat krykieta przewija się w różnych momentach filmu, w tym tych kluczowych dla fabuły. To właśnie wtedy, gdy Anjali (Kajol) świętowała zwycięstwo reprezentacji Indii, Rahul (Shah Rukh Khan) pierwszy raz ją zobaczył i od razu się zauroczył.

Nierzadko bohaterowie odwołują się do prawdziwych zawodników i meczów, by lepiej opisać swoje emocje lub sytuację, w której się znajdują. Przykładowo, Seenu (grany przez Varuna Dhawana) w filmie Main Tera Hero mówi, że zrobi ze swoim przeciwnikiem to samo, co Sachin i Sehwag zrobili z Pakistanem podczas Mistrzostw Świata w 2003 roku.

Tego rodzaju odniesienia są łatwo rozpoznawalne, ponieważ odnoszą się do wydarzeń, które są trwale obecne w pamięci kulturowej indyjskich widzów. Nieznajomość zasad krykieta ani ważnych zawodników czy meczów oczywiście nie przeszkodzi w zrozumieniu fabuły filmu, ale może sprawić, że widz przeoczy niektóre smaczki czy konteksty, które dodają głębi scenom i dialogom.

Podsumowanie

Krykiet obecny był w kinie hindi od wielu dekad, jednak dopiero w ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat stał się jego istotną częścią. Niemal każdego roku powstają nowe filmy, w których sport ten odgrywa ważną rolę. Zazwyczaj jednak to nie sam krykiet jest głównym bohaterem, lecz społeczne problemy, które dzięki niemu można przedstawić i rozwiązać.

Krykiet, jako najpopularniejszy sport w Indiach, wykorzystywany jest do opowiadania historii, które inspirują i jednoczą. Wiele elementów kultury krykieta przeniknęło do codziennego życia mieszkańców Indii, dlatego temat ten pojawia się nawet w filmach, które na pierwszy rzut oka nie mają ze sportem nic wspólnego.