Namaste – znaczenie słowa i gestu

Namaste – co to znaczy?

Namaste to pozdrowienie, które wywodzi się z Indii i jest wyrazem głębokiego szacunku oraz uznania boskości w drugim człowieku. Gest namaste polega na złożeniu dłoni razem na wysokości serca, jak do modlitwy. Skłaniając delikatnie głowę, z szacunkiem witamy drugą osobę, jednocześnie rozpoznając w niej boski pierwiastek.

Choć powierzchownie może to wyglądać jak zwyczajny sposób witania, ten prosty gest niesie ze sobą głębokie przesłanie. Pokazuje, że nawet w obcych ludziach możemy dostrzec coś bliskiego i znajomego. Nie ma znaczenia pochodzenie, status społeczny czy wyznanie. Liczy się wewnętrzna mądrość i światło, które niesiemy w sobie.

Pochodzenie słowa namaste

Słowo namaste ma swoje korzenie w sanskrycie. Możemy je rozbić na dwa człony:

• namah – ukłon lub pokłon
• te – Tobie.

W sensie dosłownym słowo namaste oznacza więc „pokłon Tobie”, jednak w praktyce niesie ze sobą mocniejsze i bardziej duchowe przesłanie. Jest to tradycyjne pozdrowienie używane w Indiach od tysięcy lat. Pojawiało się już w starożytnych tekstach, gdzie służyło jako wyraz szacunku i uznania. Z czasem upowszechniło się w całych Indiach.

Duchowe i kulturowe korzenie

Gest ten zawiera w sobie głęboki przekaz duchowy. Złożenie dłoni przy klatce piersiowej symbolizuje zjednoczenie dualizmów i przeciwieństw, które każdy człowiek nosi w sobie. Namaste wyraża wiarę w jedność wszystkich istot niezależnie od różnic. Oznacza to, że choć jesteśmy inni na poziomie fizycznym i umysłowym, nasze dusze są połączone, co tworzy most ponad wszelkimi podziałami. 

To pozdrowienie stało się nieodłączną częścią kultury indyjskiej. Towarzyszy powitaniom i wyraża uniwersalne przesłanie pokoju oraz harmonii. Dodatkowo poprzez akceptację i uznanie dla boskości w drugiej osobie, jest wyrazem pokory, pokazując że ego jest podrzędne wobec ducha.

W hinduizmie gest ten przenika na jeszcze wyższy poziom. Jest centralnym elementem modlitw, ceremonii i rytuałów zarówno w domu, jak i w świątyniach. 

Namaste w różnych językach Indii

Znamy już etymologię tego słowa i wiemy że pochodzi ono z sanskrytu. W wielu współczesnych językach Indii przyjęły się zaś różne warianty lub odpowiedniki tego wyrażenia, najczęściej bardzo do siebie zbliżone. Pomimo różnej pisowni i wymowy, wszystkie niosą to samo fundamentalne znaczenie i intencję – poniżej kilka przykładów:

• w hindi – namaste lub namaskar
• w bengalskim – nomoshkar
• w telugu i malajalam – namaskaram

Czy namaskar znaczy to samo co namaste?

Generalnie tak, znaczenie tych słów w hindi jest takie samo i mogą być używane zamiennie. Są jednak pewne subtelne różnice i niuanse. Niektórzy używają słowa namaskar na przykład przy zwracaniu się do większej grupy osób lub w sytuacjach bardziej formalnych, a także chcąc okazać jeszcze większy szacunek dla danej osoby. 

Sam będąc wielokrotnie w Indiach stosowałem oba te słowa, często używając właśnie namaskar, gdy ktoś znajomy przedstawiał mnie swoim rodzicom lub dziadkom.

Czy wszędzie w Indiach należy używać namaste?

Różnorodność religii i języków w Indiach sprawia, że warto przed podróżą poszerzyć swoją lingwistyczną wiedzę i kulturowe wyczucie. Namaste będzie uniwersalnie zrozumiałe i nie popełnisz w ten sposób gafy, jednak są sytuacje, kiedy lepiej jest użyć innego słowa:

• sprawdź w jakich stanach Indii będziesz podróżować, na przykład w Tamil Nadu użyjesz słowa vannakam,
• będąc w muzułmańskich częściach miast raczej usłyszysz salam aleikum jako sposób witania się,
• z młodymi ludźmi najczęściej użyjesz angielskiego hello lub hi (poza tym koledzy i przyjaciele rzadko stosują między sobą namaste).

Poprawna wymowa i prawidłowe wykonanie gestu

Namaste często wymawia się z lekkim naciskiem na ostatnią sylabę. Sposób wymowy może się nieznacznie różnić w zależności od danego regionu i języka. Na tej stronie możesz odsłuchać kilku wersji nagranych przez mieszkańców Indii. Całe słowo brzmi trochę bardziej miękko i mniej sucho, niż czytane po polsku.

Anjali mudra

Układ rąk charakterystyczny dla powitania namaste to anjali mudra. Polega ona na złączeniu dłoni z opuszkami palców skierowanymi ku górze. Ręce umieszczamy na wysokości serca. Jednocześnie delikatnie pochylamy głowę wyrażając szacunek dla drugiej osoby.

Istnieją również warianty, gdy ręce umieszcza się na wysokości czoła lub nad głową, podkreślając jeszcze głębszy poziom uznania. Często bywają używane w relacji guru – uczeń. 

Znaczenie namaste w jodze i medytacji

Namaste stało się nieodłącznym elementem praktyki jogi, która jest przecież nie tylko ćwiczeniem fizycznym, ale też duchowym doświadczeniem. Instruktorzy używają zarówno słowa, jak i gestu z kilku powodów. W zależności od nauczyciela, to wyrażenie może pojawiać się na początku zajęć, na ich zakończenie, tu i tu, albo wcale.

Na początku sesji jogi lub medytacji, jest to sposób na przywitanie, ustanowienie intencji i wejście w stan uważności. Na koniec zajęć, stanowi pożegnanie gdzie nauczyciel jogi wyraża wdzięczność za wspólnie spędzony czas i zaangażowanie uczestników. 

Warto jednak zauważyć, że w tradycji jogi namaste nie występuje. Tym bardziej nie jako forma pożegnania lub zamknięcia. Weszło jednak dekady temu do zachodniego kanonu jogowego, dodając elementów egzotyki i duchowości. I choć część nauczycieli powoli od tego odchodzi, to większość nadal postrzega namaste jako kluczowy element scenariusza zajęć.

Namaste na Zachodzie

To słowo i gest mają już swoje trwałe miejsce w świecie zachodnim, także poza zajęciami jogi. Często wykorzystywane jest jednak w sposób, który może odbiegać od tradycyjnego znaczenia. Można go spotkać na koszulkach, torbach, kubkach czy nawet wycieraczkach, a także w kontekście marketingowym różnych firm i marek.

Z jednej strony świadczy to o otwartości na wpływy z różnych kultur. Z drugiej może prowadzić do kontrowersji i nieporozumień. Często osoby pochodzące z Indii mogą odczuwać dyskomfort lub nawet frustrację, obserwując zbyt lekkie wykorzystanie tego wyrażenia bez wnikliwego zrozumienia.

Sposób na przywitanie w trakcie pandemii

Podczas trwania pandemii koronawirusa gest namaste znalazł uznanie także na arenie międzynarodowej. Stał się bardzo dobrą alternatywą do tradycyjnego uścisku dłoni, ponieważ można go wykonać z zachowaniem odległości oraz bezkontaktowo. Niektórzy liderzy światowi i dyplomaci przyjęli to tradycyjne pozdrowienie jako bezpieczny sposób interakcji podczas spotkań i szczytów, przy jednoczesnym okazaniu szacunku dla swoich partnerów.

Jak widać, namaste posiada coraz szersze zastosowanie poza granicami Indii. Im bardziej wychodzi poza swój oryginalny krąg kulturowy, tym trudniej będzie utrzymać jego tradycyjne znaczenie. Czy to źle? Jestem ciekaw Waszych opinii i komentarzy.